Rrjetet sociale, të krijuara fillimisht si hapësira komunikimi dhe shkëmbimi idesh, po shndërrohen gjithnjë e më shumë në arena sharjesh, fyerjesh dhe gjuhë urrejtjeje. Facebook, si platforma më e përdorur në Shqipëri, lejon çdo ditë publikimin e komenteve fyese, shpesh pa asnjw filtër etik apo qytetar.
Në emër të “lirisë së fjalës”, individë pa nivel arsimor, kulturor apo etik, ndihen të lirë të shajnë këdo: gazetarë, institucione, figura publike dhe deri edhe Kryeministrin e vendit. Ky fenomen nuk është më thjesht një problem i etikës së komunikimit online, por po kthehet në një çështje serioze që prek drejtpërdrejt demokracinë dhe cilësinë e debatit publik.
Liria e fjalës nuk nënkupton lirinë për të fyer. Demokracia nuk ndërtohet mbi sharje, kërcënime apo gjuhë banale, por mbi argument, mendim kritik dhe respekt për tjetrin. Keqinterpretimi i kwtij parimi po përdoret shpesh si justifikim nga individë arrogantë dhe të pashkolluar, të cilët e përdorin gjuhën e urrejtjes për të fituar vëmendje, për të nxitur përçarje ose për qëllime të pastra politike.
Fakti që sot në rrjetet sociale mund të shash pa pasoja një kryeministër, një ministër apo një qytetar të thjeshtë, krijon një precedent të rrezikshëm. Normalizimi i kësaj gjuhw e varfëron debatin publik dhe e zhvendos diskursin nga idetë te ofendimet. Në vend që të diskutojmë politikat, reformat apo problemet reale të shoqwrisë, përballemi me një lumë sharjesh që nuk prodhon asgjë përveç tensionit dhe urrejtjes.
Facebook dhe platformat e tjera kanë rregulla të qarta kundër gjuhës së urrejtjes dhe fyerjeve, por zbatimi i tyre shpesh mbetet i dobët ose selektiv. Kjo ka bërë që shumë përdorues ta konsiderojnë sharjen si diçka normale dhe të pranueshme, duke e kthyer rrjetin social në një hapwsirë ku mungon përgjegjësia.
Në një shoqwri demokratike, kritika është e shëndetshme dhe e domosdoshme, por ajo duhet të bazohet në fakte, argumente dhe respekt. Pa këtë standard minimal, liria e fjalës kthehet në armë kundër vetë demokracisë.
Nëse nuk vendosen kufij të qartë mes kritikës dhe fyerjes, rrezikojmë që rrjetet sociale të mos jenë më mjete komunikimi dhe informimi, por mjete destabilizimi, ku zëri më i zhurmshëm dhe më banal mbizotëron mbi arsyen dhe mendimin e shëndoshë.Fenomeni i sharjeve dhe gjuhës së urrejtjes në rrjetet sociale nuk mbetet më i kufizuar vetëm në botën virtuale. Në Shqipëri, vitet e fundit, nga konflikte të nisura me komente fyese, ofendime apo provokime në Facebook, Instagram apo platforma të tjera, kanë lindur përplasje reale, veçanërisht mes adoleshentëve, që në disa raste kanë përfunduar edhe në vrasje.
Ajo qw nis si një fjalë e hedhur pa mendim në një koment, shpesh përshkallëzohet në kërcënime, sfida dhe përplasje fizike. Të rinjtë, të pambrojtur emocionalisht dhe pa formim të mjaftueshëm qytetar, e përjetojnë ofendimin publik në rrjete sociale si cenim të rëndë të dinjitetit, duke reaguar me dhunë.
Këto raste tregojnë qartë se fjala ka pasoja. Liria e shprehjes nuk është e shkëputur nga përgjegjësia dhe as nga ligji. Kur sharja, bullizmi dhe gjuha e urrejtjes normalizohen në rrjetet sociale, ato krijojnë terrenin për konflikte që dalin nga ekrani dhe përfundojnë në rrugë, shkolla apo lagje, me pasoja tragjike për familje të tëra.
Institucionet, prindërit dhe vetë platformat sociale kanë një përgjegjwsi të përbashkët. Mungesa e kontrollit, edukimit digjital dhe ndërhyrjes në kohë e kthen rrjetin social në një faktor rreziku, veçanërisht për adoleshentët. Në disa raste të hetuara nga autoritetet shqiptare, konflikte të nisura online janë identifikuar si shkaku kryesor i përplasjeve fizike, plagosjeve dhe vrasjeve.
Demokracia nuk matet me nivelin e sharjeve që toleron, por me cilwsinë e debatit që ndërton. Kur ofendimi zë vendin e argumentit dhe urrejtja zë vendin e mendimit kritik, shoqëria rrezikon të rrëshqasë drejt dhunës.
Ndaj, vendosja e kufijve të qartw mes kritikës dhe fyerjes nuk është censurë, por domosdoshmëri për mbrojtjen e jetës, rendit shoqwror dhe vetë demokracisë. Fjala virtuale ka pasoja reale dhe këtë realitet nuk mund ta injorojmë më.
© NeoAlb
