Më shumë se dy mijë vjet më parë, romakët ndërtuan rrugë me një përpikëri që ende habit inxhinierët e shekullit XXI. Pa asfalt, pa makineri dhe pa beton, ata ngritën rrjete që i kanë rezistuar motit, luftërave dhe shekujve të përdorimit – ndërsa shumë rrugë moderne degradohen brenda pak vitesh.
Rrugët romake janë ndër arritjet më madhështore të inxhinierisë antike. Ndërtuara për qëllime ushtarake, tregtare dhe administrative, ato u shndërruan në boshtin që bashkoi një perandori të tërë – nga Britania në Egjipt, nga Spanja në Lindjen e Afërt.
Çdo rrugë ndiqte rregulla të rrepta projektimi: drejtim sa më të shkurtër midis pikave strategjike, kanale kullimi në të dy anët dhe një strukturë shtresash që siguron stabilitet dhe qëndrueshmëri. Gurët e mëdhenj vendoseshin në bazë, mbi ta shtrohej zhavorr e rërë, ndërsa në sipërfaqe vendoseshin pllaka të rënda guri, prerë me dorë dhe të vendosura me saktësi milimetrike.
Rezultati ishte mbresëlënës: rrugë që qëndronin të forta shekuj të tërë, lejonin qarkullim në çdo mot dhe lidhën territore të gjera me qendrën e perandorisë. Shprehja “Të gjitha rrugët të çojnë në Romë” nuk ishte metaforë, por realitet i organizimit perandorak.
Sipas historianëve, gjatë kulmit të Perandorisë Romake, sistemi rrugor arrinte mbi 400 mijë kilometra, prej të cilëve rreth 80 mijë kilometra ishin të shtruara me gurë – një arritje e jashtëzakonshme për një botë pa makineri ndërtimi.
Një nga shembujt më të njohur është Via Appia, e ndërtuar në vitin 312 para erës sonë, e cila është ende e dukshme dhe pjesërisht e përdorshme sot. Ajo shërben si simbol i qëndrueshmërisë, dijes dhe filozofisë së ndërtimit që Roma e lashtë e ngriti në art.
Në një epokë të teknologjisë së lartë, ku rrugët moderne kërkojnë riparime të shpeshta, trashëgimia romake ngre një pyetje thelbësore: si arriti lashtësia të ndërtojë për përjetësi, ndërsa ne shpesh ndërtojmë për përkohshmëri?
Ekspertët theksojnë se sekreti qëndron jo vetëm te materiali, por te filozofia e punës. Romakët projektonin për qëndrueshmëri dhe kujdeseshin për detajin. Sot, kjo qasje është kthyer në frymëzim për inxhinierët që kërkojnë modele ndërtimi afatgjata dhe ekologjike.
Rrugët romake nuk janë vetëm dëshmi të historisë, por mësim i gjallë për të tashmen. Ato tregojnë se kur dija, përkushtimi dhe vizioni bashkohen, edhe guri mund të mbetet më i fortë se koha vetë.
